Skądkolwiek wieje wiatr, zawsze ma zapach Tatr pisał poeta Jan Sztaudynger. Zakopane jest początkiem i końcem. Dla jednych magiczne i tajemnicze, dla innych zdegradowane społecznie i przereklamowane. Jedni szukają tu spokoju i wytchnienia, inni szybkiego sposobu na wzbogacenie się. Jedni zaglądają do zakopiańskich galerii, muzeów, restauracji i sklepów, inni traktują je jako punkt wyjścia w góry. Jedno jest pewne Zakopane intrygowało i intryguje nadal, a jego artystyczny charakter można odnaleźć po dziś dzień. Zatem zaprasza: Zakopane – ciekawostki, których nie znałeś, a opowiedzenie, których może przysporzyć wam niemałego podziwu wśród znajomych:)
Współczesne Zakopane niegdyś nazywano Stacją Klimatyczną lub Klimatyką. Początkowo była to mała górska osada, którą „odkrył” dla szerszego grona doktor Tytus Chałubiński. Związane jest to z kłopotami rodzinnymi dra Chałubińskiego. Syn Chałubińskiego, Franciszek zachorował na gruźlicę, na którą kilka lat wcześniej zmarła jego matka. W poszukiwaniu pomocy Chałubiński wraz z synem wybrał się w Sudety do Görbersdorf – uzdrowiska w Górach Kamiennych, w którym swe nowatorskie metody leczenia klimatem, dietą i spacerami wprowadzał doktor Hermann Brehmer, a z czasem i jego asystent doktor Alfred Sokołowski. Franciszek niestety zmarł, lecz Chałubiński rozpoczął przekształcanie Zakopanego w uzdrowisko leczące z chorób układu oddechowego. Powoli w zaczęły powstawać tu kolejne zakłady wodo- i przyrodolecznicze, a sama miejscowość stawała się centrum kulturalnym i rozrywkowym regionu. I mimo, że dzisiaj w samym mieście łatwiej nabawić się chorób płuc, niż je wyleczyć, nadal jest to miejsce niezwykle lubiane i urokliwe. Status miasta Zakopane otrzymało w 1933 roku. Jeszcze mała dygresja: niemieckie Görbersdorf, zachwyciło też Szwajcarów, którzy na jego kształt wybudowali Davos. Mocno podupadłe dzisiaj uzdrowisko Görbersdorf można odwiedzić nadal – wystarczy udać się do województwa dolnośląskiego, a w wyszukiwarkę wpisać „Sokołowsko”. Jak dzisiaj wygląda i co się tam dzieje możecie przeczytać tutaj.
Zakopane jest najwyżej położonym miastem w Polsce – znajduje się na wysokości 750-2301 m n.p.m. Centralny punkt miasta (skrzyżowanie ulic Krupówki i Kościuszki) leży na wysokości 838 m n.p.m. Najwyższym punktem jest szczyt Świnicy – 2301 m n.p.m.
Nazwa Zakopane pochodzi prawdopodobnie od zwrotu „za tym co kopali”. A chodziło o karczowanie, czyli wycinanie drzew i krzewów pod uprawy, wypas bydła oraz na budowę domów w okolicy Kotliny Zakopiańskiej przez jej pierwszych osadników. Prawdopodobnie byli nimi przedstawiciele ludów pasterskich podążających łukiem Karpat w XV i XVI wieku.
Nazwa Tatry z kolei pochodzi z języka starosłowiańskiego. Titri oznaczało teren skalny i niedostępny. Do naszych czasów przetrwało w formie Tatry. A wiecie, że kiedyś najwyższe góry Polski nazywano Śnieżnymi Górami? Dodatkowo Tatry są najmłodszymi górami w naszym kraju😊
Kasprusie, Daniele i Bednarze, czyli skąd pochodzą nazwy zakopiańskich dzielnic? Kontynuując rozpatrywanie pochodzenia nazw związanych z Zakopanem nie sposób pominąć nazw jego dzielnic. Otóż najprościej mówiąc nazwy te pochodzą od przydomków rodzin, do których dany fragment ziemi należał.
Oprócz pasterzy do tatrzańskich dolin docierali też poszukiwacze skarbów – złota i srebra, ale też złóż rud innych metali, jak miedzi czy żelaza. W Kuźnicach działała huta, która przetapiała dostarczony z gór urobek. Eksploatowano głównie doliny Tatr Zachodnich: Białego, Kościeliską, Chochołowską. Droga pod Reglami niegdyś zwana była Drogą Żelazną lub Drogą Hawiarską (hawiarze = hutnicy; hamernicy = górnicy). Do dzisiaj na ścianach tatrzańskich jaskiń można znaleźć wyryte przez nich „spiski” czyli krótkie sentencje.
Od 1909 roku w Zakopanem istniała prywatna linia autobusowa założona przez Władysława Dzikiewicza, znanego zakopiańskiego społecznika i hotelarza, która łączyła dwa obiekty: hotel Morskie Oko na Krupówkach ze schroniskiem nad Morskim Okiem (którego był dzierżawcą). Jak dziś wygląda droga do Morskiego Oka możecie przeczytać w tekście pt. „Morskie oko zimą – wyprawa dla koneserów”.
Spalone Krupówki – będące centrum miasta i najbardziej reprezentacyjnym punktem Zakopanego dzisiaj nie wszystkich zachwycają swym eklektycznym, oględnie mówiąc, stylem. Nie zawsze jednak tak było, przed pożarem, który nawiedził Zakopane w 1899 roku były w większości drewniane. Przy okazji nazwa Krupówki pochodzi od nazwy polany, przy której wytyczono ulicę należącą niegdyś do rodziny Krupowskich. Jej długość to 1 km.
Tygodnik Podhalański to gazeta, która ukazuje się od 32 lat głównie na terenie Podhala, Orawy, Spiszu, czyli w Tatrach, Pieninach i Gorcach. Jednak jego egzemplarze czytają górale rozsiani nie tylko po Polsce, ale i po świecie. Wydania Tygodnika możemy znaleźć w kioskach Chicago, Toronto czy Wiednia. Oprócz tego Tygodnik ma najwyżej w Polsce położoną redakcję.
Dwóch Witkiewiczów w jednym mieście – na niedobór artystów Zakopane zdecydowanie nie narzeka, co innego z nadmiarem, chociaż i tu raczej nie ma mowy o narzekaniu. Otóż było ich dwóch – Stanisław Witkiewicz ojciec oraz Stanisław Ignacy Witkiewicz syn. Pierwszy to twórca stylu witkiewiczowskiego, czyli zakopiańskiego. Drugi to artysta malarz – Witkacy, którego największą kolekcję dzieł w Polsce znajdziecie w… pomorskim Słupsku.
Zakopane nierozerwalnie związane jest z turystyką. Dlatego też nikogo nie powinien dziwić fakt, iż jest punktem wyjściowym dla 17 pieszych szlaków turystycznych. O tym co oznaczają kolory szlaków turystycznych przeczytacie w tekście pt. „Co oznacza kolor szlaku turystycznego?”. Za pierwszego przewodnika po Tatrach uznaję się Klemensa Bachledę – stawianego za przykład przyszłym ratownikom TOPRu.
Muzeum Tatrzańskie im. dra Tytusa Chałubińskiego to jedno z najstarszych muzeów regionalnych w Polsce. Zostało założone w 1889 roku, posiada 11 filii, z których 7 znajduje się w samym Zakopanem oraz zrzeszone jest w IMMA – Międzynarodowym Związku Muzeów Górskich (International Mountain Museums Alliance).
Zakopane było stolicą tzw. Rzeczpospolitej Zakopiańskiej, której prezydentem został Stefan Żeromski. 13 października 1918 roku Zakopane wypowiedziało posłuszeństwo Austrii, utworzono Organizację Narodową, która 1 listopada przekształciła się w Radę Narodową. Tak w skrócie powstała RzeczpospolitaZakopiańska. Prezydent Żeromski, stojąc w oknie swojego mieszkania przy ulicy Kasprusie 27 odebrał nawet przysięgę wierności wojska pod wodzą rotmistrza Mariusza Zaruskiego. Zaruski szybko został komendantem wojskowym w całym powiecie nowotarskim, a na polecenie prezydenta zajął nawet kilka wsi na Orawie, zagrożonych ekspansją Czechosłowacji. Nowy twór państwowy szybko podporządkował się władzom centralnym, a komendant Zaruski został awansowany na majora Wojska Polskiego.
Na koniec dwie historie. 12 listopada 1939 roku Zakopane odwiedził gubernator Hans Frank, którego „w imieniu Górali” powitał Wacław Krzeptowski dziękując mu za „oswobodzenie Górali od ucisku władz polskich”.
Mnich – szczyt, który widnieje na blachach przewodników tatrzańskich, podczas II wojny światowej spodobał się hitlerowskim Niemcom. Zawiesili na nim ogromną swastykę. Pomysł ten nie przypadł do gustu polskim taternikom, którzy pomogli niezbyt lubianemu symbolowi opuścić szczyt i pofrunąć w doliny. Kolejna ciekawostka: pierwszego kobiecego wejścia na Mnicha dokonała w 1902 roku Wanda Herse.
Mam nadzieję, że tych kilka informacji prezentowanych w powyższym tekście nieco cię zainteresowało i że naprawdę znalazłeś tu Zakopiańskie ciekawostki, których nie znałeś. A jeśli znasz inne, które tutaj się nie pojawiły – śmiało wpisz je w komentarzu!
